Làng nghề truyền thống Bánh tráng - Bún khô An Thái, Nhơn Phúc

Thứ năm - 28/04/2022 12:22 1.767 0

Làng nghề truyền thống bún khô-bánh tráng An Thái nằm ở phía bắc thôn An Thái, xã Nhơn Phúc. An Thái là thủ phủ của huyện Tuy Viễn xưa, người Minh Hương cư ngụ và kinh doanh sản xuất - thương mại đông đúc. Vị thế địa lý thuận lợi nằm dọc trên hữu ngạn sông Côn, nên ghe bầu từ cửa Thị Nại, cảng nước Mặn, và cảng Gò Bồi lên mua bán tấp nập. Đây là một vùng thị tứ sầm uất, nơi trung tâm mua bán trao đổi hàng hóa từ Bình Khê (nay là huyện Tây Sơn) xuống và từ các tỉnh khác qua đầm Thị Nại lên. Phía bắc An Thái bên tả ngạn Sông Côn là các làng nghề gốm cổ như làng gốm Cây Me, làng gốm... nên ghe thuyền đoạn sông Côn này đông vui, kẻ trên bến người dưới thuyền mua mua bán bán hàng nông sản, thủy sản và hàng thủ công.

Bãi cát sông Côn của làng nghề bún khô-bánh tráng An Thái.

Thời kỳ người Hoa kiều Minh Hương bỏ nhà Thanh ra đi, họ tụ tập đến các nơi thị tứ của nước ta, họ làm đủ ngành nghề và quần tụ đùm bọc nhau cùng phát triển. Tại An Thái có những họ như Lâm, Diệp, Tạ, Lý, Trần...tham gia sản xuất các ngành nghề nổi tiếng, sản xuất ra các sản phẩm như giấy, bún, cơ kim khí v...v....

Chạy dọc thị tứ An Thái là Sông Côn có bãi cát vàng rộng to, nước sông trong ngần đó là điều kiện rất tốt cho nghề làm bún và bánh tráng phát triển (khi xưa chưa có giếng khơi, người sản xuất dùng nước sông để làm tinh bột và làm bún, thời đó nước sông sạch không bị ô nhiễm như bây giờ). Các cơ sở sản xuất bún được xây dựng nhiều trên bãi cát, chủ yếu là các láng trại vì chỉ sản xuất mùa khô còn mùa mưa gió thì dỡ cất không sản xuất được.

Bún khô của làng nghề An Thái hiện nay có các loại như: bún số 8, bún gạo vắt tròn, bún dong (bún củ chuối), bún gạo giả mỳ, bún bột mỳ ta, bánh phở, và đặc biệt là bún đậu xanh Song Thằn.

langBanhTrang2 — *Bún đang phơi trên bãi cát sông Côn.*

Bún Song Thằn là đặc sản độc đáo của làng nghề An Thái, 5 kg đậu xanh hạt được xay và chắc lọc nước nhiều lần cho ra 1,2 kg bột đậu xanh tinh chất trắng tinh, rồi 1,2 kg bột đậu xanh đem nhồi rê làm thành 1 kg bún Song Thằn khô. Chất lượng bún rất ngon, dinh dưỡng cao, nhưng vì thời giá đậu xanh quá cao nên giá bún Song Thằn hiện nay cao ngất ngưỡng: 180.000 đ/1 kg.
     Thời phong kiến, bún Song Thằn được sản xuất có hình dáng khác với hiện nay: sơi bún được người thợ rê thành 2 sợi song song vào nồi nước đang sôi ( nên tên gọi là song thằn là từ hai sợi này), bún chín được vớt ra thành nhóm sợi kéo thẳng dài gần cả mét phơi trên vỉ phên tre, Sợi bún sau khi phơi khô được bó thành bó và đóng thành kiện để các lái buôn đem sang Trung Hoa tiêu thụ.
     Đến khoảng năm 40 của thế kỷ 20 thì sợi bún được kéo phơi trên phên tre có lót vải thành vĩ bún hình chữ nhật như hình thức bây giờ. Sau đó số lổ của phểu rê được đục lổ tăng nhiều lên không còn loại hai lổ như phểu hồi xưa, năng xuất rê bún tăng hơn cũ.
     Nhưng cách rê bún Song Thằn hiện nay năng suất thấp, cần phải cơ giới hóa máy móc thiết bị công đoạn rê để tăng sản lượng và chất lượng bún.
     Bánh tráng của làng nghề An Thái là bánh tráng mỏng dùng để cuốn, hay dùng làm bánh đa nem (chả ram, chả giò...)
     Hiện nay đã có trên 10 máy sản xuất bánh tráng, năng suất bình quân mỗi máy từ 80 kg đến 120 kg / 1 giờ sản xuất, bánh tráng chạy từ máy ra thành dải như dải lụa:
     Thị trường tiêu thụ sản phẩm bún khô - bánh tráng của làng nghề An Thái hiện nay là các tỉnh duyên hải miền trung, các tỉnh cao nguyên và một số tỉnh miền nam cũng như thành phố Hồ Chí Minh.
     Riêng bún Song Thằn được thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội tiêu thụ mạnh. Nhiều Việt Kiều về nước đã tìm mua bún Song Thằn để làm quà và sử dụng.